Sống hạnh phúc là học cách bằng lòng với hiện tại, lạc quan trước khó khăn. Ảnh minh họa: Prudential.

Một cao nhân thực thụ luôn thấu hiểu đối phương, chẳng hạn như nhu cầu, ngôn ngữ, logic, cảm xúc, ưu điểm, lập trường…

Kết hợp “giá trị của bản thân” với “nhu cầu của đối phương”, “lập luận của bản thân” với “ngôn ngữ của đối phương”, “quan điểm của bản thân” với “tư duy của đối phương” chính là kết hợp “âm và dương”, hoàn toàn phù hợp với tư duy biện chứng.

Còn nếu chúng ta ngoan cố đặt hai mặt âm hoặc hai mặt dương với nhau thì không được gọi là tư duy biện chứng. Ví dụ, khi giao tiếp với người khác, bạn chỉ đứng trên lập trường riêng để thể hiện quan điểm của mình, đó gọi là tự biên tự diễn. Trong giao tiếp xã hội, nếu cố gắng chứng tỏ mình tài giỏi hơn người, bạn sẽ chỉ khiến người khác cảnh giác với mình.

Trong trạng thái này không có sự đối lập và thống nhất giữa âm và dương. Chỉ có âm thì không thể sinh sôi, chỉ có dương thì không thể phát triển. Đây không phải là tư duy biện chứng.

Vạn vật trên đời đều nằm trong sự chuyển hóa không ngừng của âm và dương. Từ xưa, người Trung Quốc đã đề cao tư duy biện chứng. Ví dụ, họ nói: “Bĩ cực thái lai, khổ tận cam lai” (Hết bế tắc thì hanh thông trở lại, hết khổ tới sướng, hết rủi tới may), “Cư an tư nguy, cư nguy tư an” (Đang lúc yên ổn phải nghĩ đến lúc nguy cấp để phòng bị, trong lúc nguy cấp phải nghĩ đến lúc bình an để vững tinh thần).

“Họa hề phúc sở ỷ, phúc hề họa sở phục” (Họa là chỗ dựa của phúc, phúc là nơi ẩn náu của mối họa), “Tái ông thất mã, yên tri phúc họa” [1](Ông lão vùng biên giới mất ngựa, ai mà biết được đó là chuyện tốt hay xấu).

Biểu hiện tích cực nhất của logic đáy là không bị ràng buộc bởi kiến thức, có thể nhìn xa hơn những điều đã biết.

Chắc hẳn chúng ta đều nhớ câu: “Khả năng tiếp thu kiến thức quan trọng hơn nhiều so với chính kiến thức.”

Cách tốt nhất để giúp đỡ một người là mở khóa “nhà tù” tinh thần, giúp anh ta tự tìm ra câu trả lời thay vì trực tiếp nói ra đáp án. Tương tự, người xưa nói rằng dạy một người câu cá tốt hơn là cho anh ta cá. Nếu trực tiếp nói ra đáp án thì chẳng khác nào tước đi quyền tư duy của đối phương. Nếu một người quen nhờ người khác để tìm câu trả lời, không chịu tự mình suy nghĩ, dần dần họ sẽ trở thành một kẻ không biết tư duy.

Trong một tiết học bình thường, giáo viên liên tục cung cấp câu trả lời để học sinh không phải suy nghĩ. Nhưng trong một tiết học xuất sắc và hiệu quả, giáo viên liên tục đặt câu hỏi để học sinh phải tư duy và tìm kiếm câu trả lời, từ đó giúp các em rèn luyện khả năng tư duy độc lập.

Chúng ta phải làm việc chăm chỉ để nắm vững nhiều kiến thức và kỹ năng hơn, dần dần thấu hiểu bản chất và quy luật của chúng, đó mới là “Đạo”.

Khi nắm bắt được logic đáy, bạn vừa nhìn là thấu hiểu được mọi chuyện.